Urodzil sie 7 lutego 1892 r. w Czyzowicach w rodzinie chalupnika Jana Gawlasa i Julianny z d. Kwiaton. Oboje z Czyzowic. Szkole powszechna ukonczyl w Czyzowicach. Z zawodu byl gornikiem. I Jego nie ominal pobor do armii pruskiej w czasie I wojny swiatowej. Zostal skierowany na front wschodni. Tam dostal sie do niewoli rosyjskiej. Udalo mu sie z niej uciec razem z nieznanym mi z imienia i nazwiska mieszkancem Gorzyc. Obaj znalezli schronienie wsrod miejscowej ludnosci (moze byli to Polacy?). Przezyl koszmar glodu. Byly okresy, kiedy jedynym pozywieniem staly sie pedy perzu i innych roslin. Jednak szczesliwie wrocil do Czyzowic (a Jego towarzysz niedoli do Gorzyc) i 25 pazdziernika 1921 r. w Jedlowniku zawarl zwiazek malzenski z Franiciszka Gawlas z d. Kwiaton, ur. 21 lutego 1886 r. w Czyzowicach, corka Andrzeja Kwiaton i Genowefy z d. Pluta. Franciszka Gawlas byla wdowa po poleglym w I wojnie swiatowej Jozefie Gawlas, ktory byl bratem Wilhelma. Z czworka przybranych dzieci (2 chlopcow i 2 dziewczyny) i zona zamieszkal w Czyzowicach przy dzisiejszej ul. Dworcowej, gdzie obecnie stoi dom Tatiany i Grzegorza Kacprzakow. Tam tez sprawowal swoj urzad. Swoich wlasnych dzieci nie mial. Jednak Jego glownym zajeciem byla praca na stanowisku sekretarza - zdjecie nr 2 w Okregu Urzedowym w okregu wodzislawskim, ktorego naczelnikiem od 1922 r. byl Jan Dziuba, posel na Sejm Slaski w latach 1935-38. Biuro tego Urzedu od 1931 r. miescilo sie w willi w jej przyziemiu w Jedlowniku przy dzisiejszej ul. Wolnosci nr 20 - zdjecie nr 3.

Wilhelm Gawlas za swa dzialalnosc zostal m.in. odznaczony odznaka "Za Ofiarna Prace" - za honorowa prace w charakterze starszego Komisarza Spisowego II powszechnego spisu ludnosci w dniu 9 grudnia 1931 r. w powiecie rybnickim, przyznana przez Glowny Urzad Statystyczny oraz "Brazowym Medalem za Dlugoletnia Sluzbe" przyznanym przez Wojewode Slaskiego dnia 30 czerwca 1938 r. Podczas okupacji pozbawiony zatrudnienia zajmowal sie praca na roli. Zaczal chorowac.

A co pisze o Nim kronikarz:"... Dzieki owczesnemu Naczelnikowi Gminy ob. Gawlas Wilhelmowi oraz niektorym czlonkom Rady Gminnej doszlo w dniu 31.5.1930 r. do zebrania organizacyjnego, na ktorym utworzona zostala Ochotnicza Straz Pozarna (zglosilo sie 19 ochotnikow-przypis autora) ...

...W tym roku 1930 uchwala Rady Gminnej i dazeniom Naczelnika Gminy Gawlasa Wilhelma zakupiono nowa motopompe marki Silesia M800 oraz 200 mb. weza. Byla to jedna z pierwszych motopomp w bylym powiecie rybnickim przekazana Ochotniczej Strazy Pozarnej... Naczelnik Gminy Wilhelm Gawlas otacza OSP w dalszym ciagu troskliwa opieka, przychodzi z moralna i finansowa pomoca ... Prace kulturalno-oswiatowe cieszyly sie duzym poparciem Wojta Wilhelma Gawlasa, ktory bywal na wszystkich imprezach, przestawieniach ... Byl przyjacielem mlodziezy i ich organizacji, byl rowniez dobrym opiekunem szkoly i nauczycielstwa, ktoremu w miare mozliwosci przychodzil zawsze z pomoca moralna, z pomoca wojta cieszacego sie autorytetem i uznaniem dobrego gospodarza wioski...".

Wilhelm Gawlas zmarl w Czyzowicach 30 kwietnia 1945 r., a jego zona Franciszka 17 grudnia 1975 r. rowniez w Czyzowicach.


Materialy zrodlowe:

  • Przekazy ustne: Waleria Mojrzysz - ur. w 1936 r., zamieszkala w Rybniku, wnuczka poleglego Jozefa Gawlas, brata Wilhelma; Mariana Glenc - ur. w 1939 r., zamieszkaly w Czyzowicach, siostrzeniec,
  • Ksiegi parafialne parafii w Czyzowicach i Jedlowniku,
  • Ksiegi Urzedu Stanu Cywilnego w Wodzislawiu Sl.,
  • Kronika Ochotniczej Strazy Pozarnej w Czyzowicach,
  • "U Nas" nr 12/83/99 str. 13 - grudzien 1999 r., artykul "Oni tworzyli historie ziemi wodzislawskiej" - D. Jakubczyk.


P.s.: Otrzymalem rowniez informacje, jakoby Jan Gawlas, ojciec Wilhelma Gawlasa byl w pewnym okresie soltysem ("Fojtem") w Czyzowicach i ze do jego domu na posesji przy dzisiejszej ul. Srodkowej nr 18 byl doprowadzony wzdluz obecnej ul. Kokoszyckiej telefon z zamku w Kokoszycach, z ktorego korzystali podobno powstancy slascy, a na frontowej scianie tego domu wisiala skrzynka pocztowa. Informacji tych nie udalo mi sie jednak potwierdzic.



Stanislaw Sosna